Załoga samolotu początkowo myślała, że zacięły się hamulce, dlatego przecięto przewody hamulcowe, jednak kolejne dwie próby ruszenia z miejsca nie powiodły się. Dowodzący akcją podjęli decyzję o ewakuacji pasażerów i spaleniu samolotu – to wszystko działo się w nocy na terenie okupowanej przez hitlerowskie Niemcy Małopolski… Samolot nie został spalony. Dzięki przytomności i odwadze lokalnych bohaterów udało mu się wystartować z lądowiska „Motyl” i przemycić do Wielkiej Brytanii fragmenty rakiety V2.
Rozpracowanie niemieckich prób rakiet V2, zdobycie jej egzemplarza, opisanie i wysłanie jej elementów do Wielkiej Brytanii było jednym z największych osiągnięć polskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej. Nie uchroniło wprawdzie Londynu i innych miast alianckich przed atakami tych rakiet, ale znacznie opóźniło ich wprowadzenie do użycia, przez co nie stały się one „cudowną bronią”, która przechyliła szalę zwycięstwa na stronę Niemców.
29 listopada 2024 r. o godzinie 11:00 serdecznie zapraszamy na wernisaż wystawy opowiadającej historię wykradzenia Niemcom tajemnicy rakiety V2 i przemycenia jej fragmentów na zachód podczas bohaterskiej akcji lotniczej pod kryptonimem „Most III”.
V2 była rakietą balistyczną z głowicą bojową o masie 980 kg, skonstruowaną przez Wernera von Brauna, z silnikiem zaprojektowanym przez dra inż. Waltera Thiela, w którym paliwem był alkohol etylowy. Rakieta miała zasięg ok. 280 km. Z uwagi na naddźwiękową prędkość i dużą wysokość lotu nie było przed nią obrony, a zwalczanie tych rakiet na ziemi było bardzo trudne, ponieważ startowały z łatwych do zamaskowania wyrzutni mobilnych.
20 maja 1944 r. w rejonie wsi Klimczyce koło Sarnak spadła rakieta V2, która nie wybuchła i została przechwycona przez żołnierzy Armii Krajowej (AK). Najważniejsze elementy rakiety i raport zawierający ekspertyzy polskich inżynierów (w tym Antoniego Kocjana) postanowiono wysłać drogą lotniczą do Wielkiej Brytanii. W tym celu zaplanowano operację „Most III”. W jej ramach, nie bez przeszkód, w nocy 25/26 lipca 1944 r. z lądowiska „Motyl” we wsi Wał-Ruda koło Tarnowa, samolotem Dakota Mk III bezcenne „znalezisko” zostało zabrane do Brindisi we Włoszech. Stamtąd trafiło do Wielkiej Brytanii.
Na wystawie będzie można obejrzeć szczątki rakiet V2, zdjęcia oraz plansze edukacyjne. Eksponaty pochodzą z Muzeum Operacji Most III w Zabawie utworzonego przez ks. Zbigniewa Szostaka Kustosza Sanktuarium bł. Karoliny Kózkówny w Zabawie.
Wystawa odbędzie się w ramach cyklu „Muzea domowe. Ożywianie tożsamości w społecznościach lokalnych Małopolski” i potrwa do końca roku 2024 r.
Muzea domowe
Ożywianie tożsamości w społecznościach lokalnych Małopolski
„Muzea domowe” to inicjatywa Województwa Małopolskiego mająca na celu przybliżenie szerszej publiczności pamiątek i artefaktów gromadzonych przez pasjonatów lokalnej historii. Dzięki niezwykłej wytrwałości i cierpliwości wielu osób, nierzadko zorganizowanych wokół szkół, stowarzyszeń, parafii i ośrodków kultury gromadzone są wartościowe kolekcje. W ramach projektu, skarby z tych małych „izb pamięci” prezentowane są na ekspozycjach w dużych ośrodkach muzealnych Małopolski – w tym Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Zgodnie z misją naszego Muzeum chcemy pomóc w dotarciu tego rodzaju zbiorów do świadomości szerszej publiczności, dlatego już po raz trzeci angażujemy się w popularyzację muzeów domowych małopolski.
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie zostało powołane jako instytucja mająca przede wszystkim zachowywać, utrwalać i propagować polskie narodowe dziedzictwo lotnicze. Misja ta jest konsekwentnie realizowana poprzez odnawianie statków powietrznych, gromadzenie pamiątek oraz organizowanie wystaw o ludziach, którzy poświęcili całe swoje życie dla Polskich Skrzydeł. W tegorocznej edycji projektu „Muzea domowe” szczególną uwagę kierujemy w stronę małopolskiej wsi Zabawa, nieopodal której na lądowisku „Motyl” odbyła się jedna z najważniejszych akcji przerzutowych II wojny światowej – operacja Most III.
W ramach tegorocznej edycji projektu nasza instytucja zaprezentuje w swoich przestrzeniach eksponaty pochodzące z Muzeum Operacji Most III w Zabawie utworzonego i prowadzonego przez ks. Zbigniewa Szostaka, Kustosza Sanktuarium bł. Karoliny Kózkówny. Od 11 lat co roku organizuje on wraz ze Starostwem Powiatowym w Tarnowie, Miastem i Gminą Radłów oraz Zarządem Okręgu Tarnów Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej obchody rocznicy operacji „Most III”, podtrzymując w ten sposób pamięć o bohaterach akcji, których część pochodziła z tamtych rejonów. Wymienić należy nie tylko podpułkownika Stefana Musiałka-Łowickiego, inspektora Inspektoratu AK Tarnów - dowódcę akcji, kapitana pil. Włodzimierza Gedymina – oficera startowego oraz kapitana Władysława Kabata – dowódcę zabezpieczenia, ale także żołnierzy: Stanisława Wróbla, który prawidłowo rozpoznał problem ze startem samolotu z lądowiska, oraz podchorążego Zdzisława Baszaka bezpośredniego dowódcę zabezpieczenia lądowiska, który wraz z podległymi sobie partyzantami własnymi rękami usuwał ziemię spod zapadniętych kół samolotu.
Ksiądz Szostak w działającym przy Kościele pw. Trójcy Przenajświętszej w Zabawie muzeum zgromadził oryginalne szczątki rakiet V2 oraz elementy samolotu C-47 Skytrain/Dakota używanego przez US Army Air Force podczas II wojny światowej w Europie.
Na wystawie czasowej „Wykradzenie tajemnicy V2 i operacje Most” w Muzeum Lotnictwa Polskiego będzie można obejrzeć eksponaty z muzeum w Zabawie, historyczne zdjęcia oraz plansze edukacyjne przedstawiające działania i sylwetki osób biorących udział w tej brawurowej operacji będącej jednym z największych sukcesów Armii Krajowej.
Mecenasem wydarzenia jest Kraków Airport.
Opracowanie wystawy:
Jarosław Dobrzyński – kurator
Marcin Kralka – opracowanie graficzne
Źródło informacji i zdjęcia: Muzeum Lotnictwa Polskiego
